Ο Ειδικός Παιδαγωγός χρησιμοποιώντας ειδικά αξιολογητικά εργαλεία σε συνδυασμό με ειδικές τεχνικές παρατήρησης, εξετάζει το γνωστικό αλλά και το μαθησιακό επίπεδο του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του και την τάξη την οποία παρακολουθεί.
Όσον αφορά στο γνωστικό επίπεδο του παιδιού εξετάζονται ο χωροχρονικός προσανατολισμός, η σωματογνωσία, η γνώση βασικών εννοιών και η ικανότητα συγκέντρωσης.
Όσον αφορά στο μαθησιακό επίπεδο του παιδιού εξετάζεται η ύπαρξη μαθησιακών δυσκολιών ή μαθησιακών κενών στην αναγνωστική του ικανότητα, στην παραγωγή γραπτού λόγου, στη θεματική και στην καταληκτική ορθογραφία, στο εύρος και στη χρήση λεξιλογίου, στη δημιουργία αυθόρμητου γραπτού λόγου αλλά και στην κατανόηση και στην επεξεργασία κειμένων ώστε να αντιληφθεί ο Ειδικός Παιδαγωγός εάν οι μαθησιακές δυσκολίες που παρουσιάζει το παιδί είναι ειδικές ή γενικευμένες και αν προκαλούνται από ψυχοσυναισθηματικά ή νευρολογικά αίτια.
Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το παιδί αξιολογείται και σε επιμέρους αντιληπτικές ικανότητες, όπως ταυτίσεις, ομαδοποιήσεις, κατηγοριοποιήσεις, ακολουθίες, συγκρίσεις αλλά και στη συνδυαστική και στην αφαιρετική του σκέψη καθώς και στη γενίκευση αυτής.
Ο ειδικός παιδαγωγός χρησιμοποιώντας τεχνικές, διευκολύνει τη μάθηση και μεταλαμπαδεύει τη γνώση με ένα διαφορετικό τρόπο διδασκαλίας. Είναι απαραίτητος όταν παρατηρείται :